खगेन्द्र संग्रौलालाई खुल्ला पत्र ! / सन्तोस चिमरिया

प्रिय् खगेनदाई !

नमस्ते तपाईंलाई नपच्ला, त्यसैले आयातीत लाल अभिबादन !
दाइ र मेरो सम्बन्ध त्यस्तै हो जस्तो एउटा लेखक र पाठकको हुन्छ । दाइ आफ्ना सृजना मार्फत ढकमक्क फुल्ने म रोमाञ्चित भएर हेर्ने । दाइ निराशा र अन्धकारमय दिनहरुमा धिपिक्क बल्ने म पुतली जस्तो बत्तीको वरिपरि झुम्मिने । दाइ बोल्ने , म सुन्ने । दाइ लेख्ने, म पढ्ने । दाईका अक्षरहरु संगै म दुई दारीको पछि लागेर पर्बतका दलित गाउँ पुगेको छु । जिरी दमिनिका दुखहरु देखेको छु । आईतेका सपनाहरुसंग साक्षत्कार भएको छु । कुन्साङ काकासंग उभिएर सकेको प्रतिरोध गरेको छु । मार्टिन चौतारीमा दाईले बोल्दा थप्प्डी मारेको छु ।  इतिहासको कठघरामा उभिएर दरबार हत्याकाण्डको प्रत्यक्षदर्शी जस्तो भएर दाजुले दिएको बयान पत्याएको छु ।

यी भए हिजोअस्ती, पोहोर परारका कुरा ! आज चाहिँ आफ्ना केही कुरा सुनाउन र दाईलाई पाठक बनाउने उदेश्यले आएको छु । सुदामाका घरमा श्रीकृष्ण आएर कनिका भान्सा गरेजस्तो यी दरिद्र शब्दहरू तपाईं शब्दबिरका अगाडी मलाई पस्किन अतिनै अफ्ट्यारो लागिरहेको छ । आशा गर्छु सुदामाका कनिका श्रीकृष्णले खाईदिए जस्तै तपाईंले एकपटक अबस्य पढिदिनु हुनेछ ।

दाइ म यता खाडीमा छु । खाडीमा भनेपछि तपाईंले कुरा बुझ्नुभयो होला । अस्तिन्ताका यहाँ खाडीको युएई भन्ने देशका राजाले एउटा नयाँ कानुन जारी गरे । तिनको नाम खलिफा हो । अगाडी लाग्ने सेख श्री ५ जस्तै हो । पछिल्लो बिन जायद भनेको जायदको छोरा हो । अल नयन भनेको तिनको कबिलाको नाम हो । पूरा नाम  सेख खलिफा बिन जायद अल नयन । ती खलिफा जो जायदका छोरा हुन र अल नयन कबिलाका सदस्य हुन तिनले  एउटा नयाँ कानुन जारी गर्दै हेट स्पिचलाई थप दण्डनिय बनाए । नयाँ कानुन अनुसार धर्म ,जात, समुदाय,देश लक्षित गरि घृणा फैलाउने अभिव्यक्ति दिएमा ३-१० बर्ष कैद र ५००००० हजार सम्मको जरिवानाको ब्यबास्था भयो । कसैको आस्था र पुजा गर्ने स्थान विरुद्ध बोल्नु दन्डनिय मानिएको छ । प्रत्येक्ष, अप्रत्यक्ष , अनलाइन , छापा कुनैपनी मंचबाट दिईने यस्ता घृणा फैलाउने अभिव्यक्ति अपराध नै हुनेछ भनेर किटान गरिएको छ ।

दाई ! यहाँनेर म आफ्नै उदाहरण दिएर प्रस्ट पार्न चहान्छु । म राष्ट्रियताले नेपाली , जातले ब्राह्मण, धर्मले हिन्दु , महादेशीय दृष्टिकोणले एसियायी , बर्णले कालो, कदले होचो । अब कसैले पनि मेरो राष्ट्रियता, जात,धर्म,वर्ण र पृष्ठभुमिलाई लिएर मेरो अथवा मेरा तत पहिचान विरुद्ध घृणा फैलाउने उदेश्यले अभिव्यक्ति दिन्छ भने त्यो स्थानीय कानुन अनुसार अपराध ठहर हुनेछ । अपराध प्रमाणित भए अपराधीले ३-१० बर्ष जेल र ५०,००० दिराम (करिब १४ लाख ) रुपैयाँ जरिवाना तिर्नु पर्ने छ । यसै प्रसंगमा  भर्खरै युएई आउनुभएका र यतै रहदा बस्दा पनि नयाँ कानुनी ब्यबस्था बारे अनबिज्ञ रहनु भएका सबै मित्रहरूलाई के भन्दी हालौं भने सामाजिक संजालहरुमा लेख्दा स्थानिय कानुनको हेक्का राख्दै संचेत रहनु होला ।

बिषयन्तर भएकोमा क्षमा गर्नुहोला दाजु ! पहिले नै भनिहाले म सुदामा लेखक हुं मेरो दरिद्रतालाई क्षमा गर्नुहोला ।
दाइ ! केही समय अघि झापाका एकजना प्रणामी संप्रदायका पुजारीले १४ बर्षिय किशोरीलाई लामो समयदेखि बलात्कार गर्दै गरेको समाचार सार्बजनिक भयो । तपाईंले पनि पढ्नु नै भयो होला । त्यसको अलिपछि झापा काकडभिट्टा कै एक लिम्बु थरका नातीले हजुरआमाको हत्या गरे । त्यो पनि पढ्नु भएकै होला । भर्खरै आएको अर्को एउटा समाचारमा एकजना राई थरका बाउले आफ्नै १८ बर्षे छोराको छुरा प्रहार गरी हत्या गरे । अझ ताजा ताजा समाचार त नवलपरासीमा एक दलितले अर्का दलित नाबालक कै मानव बली दिएर आफ्नो छोरा निको पार्न खोजे ।

मलाई थाहा छ दाइ दलितका हितैसी हुनुहुन्छ । दलित आन्दोलनको अगुवागिरी गरेर हिड्ने अभियान्ताको हैसियतले धेरथोर नैतिक दाईत्व लिएर यस्ता बीभत्स कुरिती र अन्धबिश्वास विरुद्ध दाइ दरै गरि झाक्री बस्नुहोला भन्ने लागेको थियो । तर यो पटक म चुंके कि दाइ चुक्नु भयो कुन्नी त्यसो भएन । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको  धर्म निरपेक्ष अन्तरिम संबिधानलाई चुनौती दिदै उसैको आँखै अगाडी नाबालक रेटियो । नहुनु पर्ने दुर्भाग्य भयो । तर प्रश्न के भने दाइ यो नरबलीको राजनीतिक र नैतिक दाईत्व कस्को काँधमा? चिहानमा सुतेको मुर्दा हिन्दुराज्यको कि जिउँदो जाग्दो धर्म निरपेक्ष राज्यको काँधमा  ? ०४७ को मृत संबिधानको काँधमा कि धर्म निरपेक्ष ०६३ को अन्तरिम संबिधानको काँधमा दाइ ?

दाइले स्टाट्स बनाएर भकाभक दाईत्व मुर्दाका नाममा नामसारी गरिरहदा म तीन छक्क परेको छु । साधारणतय कुनैपनी कुराको नामसारी मरेकाहरुबाट जिउदाँ हरुमा हुनेगर्छ यो उल्टो यात्रा किन दाइ ?  यसको दाईत्व त तपाईंहरु जस्ता संबिधानमा चार अक्षर ,निरपेक्ष लेख्दा अग्रगामी छालाङ हानिन्छ भन्ने लेख्दै र व्याख्या गर्दै हिड्ने छालाङेहरुले लिनुपर्ने हैन र दाइ ? दाईले प्रश्न गर्नुभएको छ – तिमीहरुको माग ( हिन्दुराज्यको माग) पूरा भयो भने कतिजना बली चडाईने हुन ? म तपाईंलाई प्रश्न गर्छु दाइ धर्म निरपेक्ष राज्यले किन रोक्न सकेन नरबली  ? किन १७००० को बली दिईसकेपछी समाजमा नरबली अझैसम्म यथावत छ ? अब शाहबंश सरापेर सुईकुच्चा ठोक्ने दिन गए दाइ ! अब जवाफ दिने पालो तपाईंको पनि हो ।

खैर चुरो कुरो त्यो हैन दाइ । कुन्ठा , आक्रोश र अन्धबिश्वासले यी दु:खद घट्नाहरु घटे । ब्रम्हचार्य महापुरुष देखिनु पर्ने मनोबैज्ञानिक दबाब र सामाजिक/धार्मिक अपेक्षामा खरो उत्रन जबर्जस्त लुकाईएको पुजारीको योनकुण्ठा बिकृत तरिकाले बिस्फोट भयो । मलाई कता कता त्यो पुजारीको महापुरुष देखिनु पर्ने बाध्यत्मक परिबन्ध र दाईले उग्र क्रान्तिकारी देखिनु पर्ने बाध्यता उस्तै उस्तै लाग्छ । त्यसैले पुजारीको दमित कुण्ठित योनाबेग बिकृत तरिकाले बिस्फोट भएजस्तै उग्र क्रान्तिकारी देखिने दाईको मनोबैज्ञानिक दबाब र लालच हिजो स्टाटको रूपमा सामाजिक रुपमा अस्वीकार्य बाटोबाट निस्कियो ।

प्रिय् खगेन दाइ ! तपाईंको ब्याक्तीगत तहमा ओर्लिएर बिरोध गर्नु मेरो चिठीको उदेश्य हैन। म तपाईंलाई सामाजिक दर्पणमा एउटा डरलाग्दो दृश्य देखाउन चहान्छु । अब बाकी घट्ना तिर लागौं । लिम्बु युबकको दलित युबतीसंगको विवाह हजुरामालाई स्वीकार भएन । तब उनले बिरोध गरिन युबकले चिर्पटले हानेर ८० नाघेकी हजुरामाको हत्या गरे । यता राईले १८ बर्षे लाउलाउ खाउखाउ को किशोर छोराको हत्या गर्नुमा जाँड प्रमुख कारण भएर आईदियो । भने उता नरबली दिएर बालकको बीभत्स हत्यामा अन्धबिश्वास र तान्त्रिक अभ्यासको परम्परा रहेको पुष्टि भैसकेको छ ।

दाइ ! यी ज्यादै दु:खद घट्नाहरु हुन । दोषीलाई नयाँ संबिधानमा मृत्युदण्डको ब्यबस्था गरि झुन्ड्याईनु पर्छ भन्ने मेरो ब्याक्तीगत माग हो । तर त्यतिनै दु:खद र गैर जिम्मेवारी तरिकाले ती घट्नाहरुको साम्प्रदायिक करण गरि निश्चित जात , धर्म र समुदायका भावना , संबेदना र आत्मासम्मानमा प्रहार गर्ने निचताको हद निर्लज्जसंग सामाजिक संजालहरुबाट सार्बजनिक भए । यस्ता दु:खद घट्नाको घोडा चडेर  आफ्ना आफ्ना तुस, घृणा र एजेन्डाहरु छ्ताछुल्लसंग सामाजिक संजालमा पोखिए ।  घटनालाई आफुले घृणा गर्ने जात, धर्म र समुदायप्रति आक्रमण गर्ने अबसरको रुपमा दुरुपयोग गरियो ।

मलाई याद छ , हजुरआमा मार्ने युवकको समाचार मुनि कमेन्ट गर्दै एकजना मैनाली थरका पाठकले सजिलोसँग ” लिम्बुको बुद्धि ! ” भनेर लेखिदिए । मैले प्रोफाईल पल्टाएर हेरे त्रिभुवन बिश्वबिद्धालयबाट स्नातकोत्तर रहेछ्न । फेक आईडी पनि हैन । पुर्बान्चंलका ती मैनालीका थुप्रै लिम्बू साथीहरु पनि थिए । तिनले आफ्ना संजालका साथीहरूको भावना र आत्मासंम्मानको त ख्याल गरेनन् गरेनन् सिंगै सामाजिक सद्भाव विरुद्ध बोलीरहदा पनि पटक्कै जिम्मेवारी बोध गरेनन् ।
त्यस्तै एउटा पुजारीको घृणित दुश्कर्मलाई बहाना बनाएर थुप्रैले त्यो प्रणामी संप्रदाय विरुद्ध बिषबमन गरे । एक चाम्लिङ थरका पाठकले “यी सबै काँचो मासु खान पल्केको रैछ र पो पाकेको मासु नखाने रैछ भनेर प्वाक्क बोले । ”
उनी परिपक्व र भद्र जस्ता देखिन्थे । आफ्ना वालहरुमा छोरीलाई मर्मिक अर्तिहरु लेखेर छोडेका पनि थिए । उनले बलात्कार जस्तो संबेदनसिल घट्नामा पीडित बालिकाप्रती एकरत्ति सहानुभूति नदेखाई यो समाचारलाई कुनै निश्चित समुदायप्रति रहेको आफ्नो पुर्बाग्रह र घृणा ओकल्ने अबसरको रुपमा दुरुपयोग गरे ।

यी दुई जना सामाजिक संजालमा अहोरात्र साप्रदाईक घृणा फैलाउन कस्सिएर लागेका हजारौं प्रयोगकर्ताहरुका प्रतिनिधि पात्र हुन । नाक, जात, धर्म, वर्ण, भेषभुषा,भाषा, लिङ, स्थान विशेषका आधारमा आफू भन्दा इतरकालाई अपमानित गर्न चुच्के , थेप्चे, लिडे,कन्दने, सुंगुरे, काठा, टपरे, चिम्से, धोती, टोपी जस्ता न्वारान गरेर सिंगो समुदायलाई अपमानित गरिने अभ्यासले हाम्रो नजरमा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रको दर्जा पाएको छ । तर यस्ता कुरा सभ्य र संबेदनसिल मुलुकमा हुने हो भने त्यो सामाजिक अपराधको रुपमा दण्निय हुनेथियो ।
यी उशृखल, अराजक र संबेदनाहिन प्रयोगकर्ताको कुरा छोडौ दाइ । तपाईं जस्तो ब्याक्तित्व पनि तिनीहरु भिडमा सामेल हुँदा यो आङ सिरिङ भएको छ । तपाईं सामाजिक उत्तरदाईत्व बोकेको मानिस । म लगायत धेरैले रोल मोडेलको रुपमा  स्वीकार गरेका लोकपि्रय स्तभकार । तपाईं यस्तो पुर्बाग्रही , उशृखल र साम्प्रदायिक हुन मिल्ला र दाजु ?

हामी खाडीले हानेको अग्रगामी छलाङ देखेर चकित पर्छौ दाइ ! यो पनि इस्लाम सापेक्ष देश हो । भर्खरै जुन कानुन ल्याईएको छ त्यो यहाँ अल्पसंख्यक समुदायको हितमा ल्याईएको कानुन हो । मेरो देश धर्म निरपेक्ष छ ,जहाँ नरबलीको दिइएको समाचारले हामी यहाँ लज्जित छौं । तर निरपेक्षताको वकालत गरेर कहिले नथाक्ने तपाईंमा लेसमात्रै पनि लज्जा देखिएन दाई । बरु उल्टै तपाईंले काँधको नैतिक जिम्मेवारी हुँदै नभएको हिन्दुराज्यलाई थमाएर पानी माथिको ओभानो हुने कोसिस गर्नुभयो । जुन सारै नै दुर्भाग्यपूर्ण छ दाइ ।
यति भन्दी कलम बन्द गरे दाइ ! बेल्चा समाउने हातले भाँती पुर्याएर लेख्न नजानेको भए क्षमाप्रार्थी छु ।